Een emotionele zoektocht
De stapel bevatte ruim 90 brieven, die op hele dunne blaadjes luchtpostpapier waren geschreven en na 70 jaar soms bijna onleesbaar waren geworden, maar in de brief van 11 juni 1945 viel mijn oog op de volgende regel die mijn hart deed stilstaan...
Er stond geschreven: “About your father, Pop, I hate to give you the following information. The f… Germans took him in a chair; he could not walk anymore, and carried him chair and all away.”
Gewapend met deze informatie nam ik opnieuw contact op met het Rode Kruis. Hoewel ik geen bronvermelding kon geven en deze regel ‘circumstantial evidence’ was, gaf hij toch een mogelijke verklaring: “In januari 1943 werden de nog aanwezige Joodse inwoners van de gemeente Apeldoorn overgebracht naar de Joods-psychiatrische instelling Het Apeldoornsche Bosch. Uit de mededeling dat uw overgrootvader met stoel en al door Duitsers werd weggehaald, kan worden afgeleid dat hij in een fysiek zwakke conditie was. De zieken en zwakken werden, zo heeft een getuige na de oorlog verklaard, in het Apeldoornsche Bosch in een aparte ziekenbarak ondergebracht. Gezien zijn toestand zal dit hoogstwaarschijnlijk ook met uw overgrootvader zijn gebeurd. Vervolgens zijn deze mensen gedeporteerd tezamen met de patiënten en een deel van het personeel van Het Apeldoornsche Bosch op 22 januari 1943. Aangezien dit transport niet via Westerbork is gegaan, vond geen registratie plaats van de mensen en is er ook geen deportatielijst van dit transport. Dat verklaart waarom er geen historische documentatie is te vinden.”
Hij voegde de volgende cruciale informatie toe: “Verder blijkt uit het dossier dat de arrondissementsrechtbank te Zutphen op 8 mei 1958 uitspraak heeft gedaan waarbij het rechtsvermoeden van overlijden werd uitgesproken ten aanzien van Heiman Leefsma, geboren 1 oktober 1854 te Gorredijk. Het dossier van deze zaak bevindt zich in het archief van de Arrondissementsrechtbank te Zutphen dat word bewaard bij het Gelders Archief. Uit de stukken in het dossier moet zijn af te leiden welke de afwegingen van de arrondissementsrechtbank zijn geweest.”
Op 9 augustus ontving ik het goede nieuws van het Gelders Archief dat het vonnis na enig speurwerk inderdaad was gevonden. Hierin werd bevestigd dat mijn overgrootvader op of omstreeks 20 januari 1943 op last van de Duitse bezetting met andere Joodse inwoners van Apeldoorn uit zijn woning was gevoerd, naar Het Apeldoornsche Bosch was gebracht en dat de inrichting in de nacht van 21 op 22 januari 1943 door de bezetter op brute wijze ontruimd is. Aangezien mijn overgrootvader en andere ‘gasten’ die ziek waren in een ziekenzaal waren ondergebracht, werd hij samen met de patiënten uit de inrichting weggevoerd. Omdat ‘de namen dezer gasten uiteraard niet waren vermeld in de patiëntenadministratie der inrichting’ werden de gegevens van mijn overgrootvader na de bevrijding niet aan het Rode Kruis doorgegeven.
Het Rode Kruis bevestigde nog dat dit vonnis een rechtsgeldige uitspraak was van de Nederlandse rechter en dat de rechtbank heeft vastgesteld dat hij behoorde tot de patiënten van Het Apeldoornsche Bosch. Dat betekent dat hij uiterlijk 25 januari 1943 overleden is in Auschwitz; de datum en plaats voor het overlijden van alle slachtoffers van Het Apeldoornsche Bosch-transport.
