Burgemeester Pont

Dirk Frans Pont, van december 1942 tot aan de bevrijding burgemeester van Apeldoorn, was in vele opzichten een bijzondere figuur. U las hier al over in het eerste en tweede deel.

In april 2022 verscheen het onderzoeksrapport Joodse burgers in Apeldoorn: onteigening en rechtsherstel, uitgevoerd in opdracht van de gemeente Apeldoorn door een team van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Eén van de conclusies van het rapport is dat er geen aanwijzingen zijn dat de gemeente Apeldoorn tijdens de Tweede Wereldoorlog ‘onteigend Joods vastgoed heeft gekocht, direct van de roofinstellingen of via een tussenkoper’. Wel heeft de gemeente onder burgemeester Pont in 1943-1944 onderhandeld met de ANBO, een organisatie die geroofd Joods bezit verkocht. Het ging om de koop van grond en gebouwen op het perceel van de synagoge aan de Paslaan. De Commissaris der Provincie stak echter een stokje voor deze aankoop. Een andere conclusie van de onderzoekers is dat burgemeester Pont onteigende en ontruimde Joodse panden gebruikte ‘om partijvrienden (NSB’ers) en gelijkgezinden in de stad te bevoordelen en aan zich te binden’.

Eén van die partijvrienden die hiervan profiteerden was de rector van het stedelijk gymnasium, dr. M. Th. Hillen, een fanatieke NSB’er die zijn school en de bibliotheek in nationaalsocialistische geest wilde ‘hervormen’. Hillen schreef op 24 december 1942, een week na de installatie van Pont als burgemeester, dat hij dringend een ander huis nodig had omdat hij allerlei werkzaamheden voor nationaalsocialistische organisaties vanuit een slaapkamer moest verrichten. Volgens hem een onhoudbare situatie. Pont stuurde het verzoek door aan de Ortsgruppenleiter van de NSDAP met het verzoek om in overleg met de Ortskommandant van Apeldoorn ervoor te zorgen dat Frisolaan 13 (tegenwoordig nr. 28), aan Hillen werd toegewezen. Dit was een zogeheten ‘Jodenwoning’. De voormalig bewoners, Jacob Samuel Wijler (Lochem, 1884) en zijn gezin, waren kort daarvoor ondergedoken. Wijler pleegde samen met zijn vrouw Elisabeth (Almelo, 1887) in maart 1943 zelfmoord. Na de bevrijding bleek dat hun dochters Martha (Zierikzee, 1919) en Rose (Apeldoorn, 1922) twee maanden eerder in Auschwitz waren vergast.

Op Dolle Dinsdag (5 september 1944) nam Hillen de benen, net als een aantal andere foute figuren. Burgemeester Pont was hierover zo boos dat hij de rector op staande voet ontsloeg. Zelf bleef Pont op zijn post tot de bevrijding. Hillen werd na de oorlog, net als Pont, veroordeeld en geïnterneerd. 

Bronnen:

-https://www.apeldoorn.nl/fl-lnderzoek-joodse-onteigeningen-apeldoorn-wcag. Met dank aan onderzoeker Mirjam Vriend van het onderzoeksteam.
-https://westerborkportretten.nl/westerborkportretten/jacob-samuel-wijler
-Jan en Thea de Roos, Moed en overmoed. Een biografie van burgemeester Dirk Frans Pont (1893-1963).

‍

‍